Sakıp Sabacı Müzesi - Abdülmecid Sergisi & 11.5.2022

Müzedeki Abdülmecid sergisi son derece doyurucuydu. 

Son Halife Abdülmecid'in Osmanlı'nın son dönemimde yaşananlar ve aynı zamanda sanatçı yönü de çeşitli görsellerle anlatılıyor... 

Sergide fotoğraf çekilmesine müsaade edilmediği için sergilenen eserlerin bir bölümünü internette bulmanın, sergideki orijinalleriyle mukayese edilemiyeceğini anlıyorum....
 

Şehzade Abdülmecid Efendi ve Hat Sanatı | SSM (sakipsabancimuzesi.org)

Abdülmecid Efendi Hayatı ve Eserleri - İstanbul Sanat Evi (istanbulsanatevi.com)

Abdülmecid - Vikipedi (wikipedia.org)

Sultan Abdülmecid (25 Nisan 1823, İstanbul – 26 Haziran 1861, İstanbul), 31. Osmanlı padişahı ve 110. İslam halifesidir. II. Mahmud'un Bezmialem Sultan'dan olan oğludur. Döneminde Tanzimat Fermanı'nı ilan ettirmesiyle meşhurdur. Osmanlı Devleti'nin son dört padişahının babası olup, en çok sayıda oğlu padişahlık yapan, Osmanlı Padişahı olan^[1] Abdülmecid, babası gibi vereme yakalanmıştı. Ihlamur Kasrı'nda öldüğünde 38 yaşındaydı. Fatih'te, Sultan Selim semtinde, Yavuz Selim Camii Haziresi'nde, Sultan Abdülmecid Türbesi'ne defnedildi.^[2]

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Abdülmecid.

Batı kültürüyle yetiştirilmiştir. İyi Fransızca konuşur ve batı müziğinden hoşlanırdı. Babası II. Mahmud gibi yenilik yanlısıydı. Babasının ölümü üzerine tahta çıktı. Abdülmecid'in tahta çıkışı sevinç uyandırmıştı. Talihi, Mustafa Reşit, Mehmet Emin Ali Paşa, Fuat Paşa gibi devlet adamlarına rastlamasıydı. Saltanatı sırasında en çok tutucuların muhalefetiyle karşılaştı. 1840'lı yıllarda İrlanda'da ortaya çıkan ve milyonu aşkın insanın ölümüyle sonuçlanan kıtlık esnasında, İrlandalı bir doktor ziyaretçisinin kendi ailesini de bu kıtlığa kurban verdiğini söylemesi üzerine gemiyle bu ülkeye gıda yardımı yapılmasını sağlamıştır. Bu davranış hâlen İrlanda halkı tarafından takdir edilmektedir.^[3]

Saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Temmuz'da (1839) tahta çıktığında; Mısır sorunu Nizip yenilgisiyle (24 Haziran 1839) çıkmaza girmiş durumdaydı. Babasının cenaze töreni sırasında başvekil Mehmet Emin Rauf Paşa'dan padişahın mührünü zorla alan, Meclisi Valayı Ahkâmı Adliye Reisi Koca Mehmet Hüsrev Paşa, kendisini sadrazam ilan ettirdi (2 Temmuz 1839).^[4]

Henüz Nizip bozgunundan haberi olmayan padişah, sorunu çözmek için orduya ve donanmaya harekâtı durdurmaları için emir gönderdi. Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'yı bağışladığını ve anlaşmak istediğini bildirmek üzere Köse Akif Efendi'yi Mısır'a yolladı. Bu arada düşman saydığı Hüsrev Paşa'nın sadarete gelmesinden korkan Kaptan-ı Derya Ahmet Fevzi Paşa, donanmayı Mısır'a götürüp, Mehmet Ali Paşa'ya teslim etti (3 Temmuz 1839). Nizip yenilgisinin haberi İstanbul'a ulaştı. Birleşik Krallık, Fransa, Rusya, Avusturya ve Prusya, verdikleri ortak bir notayla Mısır sorununun kendilerine danışılmadan çözülmemesini istediler (27 Temmuz 1839).^[5] Bu nota kabul edildi. Böylece Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerinin bir tür güdümü altına girmiş oldu.

Tanzimat Fermanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdülmecid'in Abdullah Biraderler tarafından 1858-1861 arasında çekilmiş bir fotoğrafı.

Londra ve Paris'te, Osmanlı devletindeki ıslahat hazırlıkları konusunda görüşmelerde bulunan hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa, bir ıslahat programının gerekliliğine padişahı inandırdı. Hazırlanan Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Hatt-ı Şerif ya da Tanzimat Fermanı da denir) Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım'da Gülhane'de okundu. Tanzimat dönemini açan bu belgeyle, yargılamasız kimsenin cezalandırılamayacağı, mal ve mülkünün zorla alımına gidilemeyeceği ilkesi getiriliyor, devletle birey arasındaki ilişkileri düzenleyecek yasaların çıkarılacağı açıklanıyordu.

Tanzimat Fermanı'nın uyandırdığı olumlu hava Mısır sorununun çözümünü kolaylaştırdı. Birleşik Krallık'ın önerisiyle, beş büyük devlet Londra'da bir araya geldiler. Mısır valisini destekleyen Fransa dışlanarak, 15 Temmuz 1840'ta Birleşik Krallık, Rusya, Avusturya ve Prusya arasında Londra Antlaşması imzalandı. Mısır valiliği veraset yoluyla Mehmet Ali Paşa'ya bırakılarak, ele geçirdiği topraklar ve Osmanlı donanması geri alındı. Aynı devletler, aralarına Osmanlı Devletiyle Fransa'yı da alarak imzaladıkları Boğazlar Sözleşmesi ile (13 Temmuz 1841) Osmanlı Devleti'nin boğazlar üzerindeki egemenliği tanındı ve boğazlar yabancı savaş gemilerine kapatıldı.^[6]

Tanzimatın öngördüğü ilkeleri uygulamak için Meclis-i Âli-i Tanzimat kuruldu (1853). Her eyaletten, yörelerinin gereksinmelerini bildirmek üzere ikişer temsilci İstanbul'da toplantıya çağrıldı. Merkezden her bölgeye gönderilen imar meclisleri çalışmaya başladı. Mâliye, Fransa'daki örgütlenme temel alınarak düzenlendi. Mâli yetkililer, idare amirlerinden alınarak defterdarlara verildi. Vergilerin saptanması vilâyet meclislerine, toplanması da muhassıl adı verilen vergi memurlarına bırakıldı. İltizam yöntemi kaldırıldı. Aşar, her yerde eşit olarak alınmaya başladı. Hristiyanlardan alınan vergilerin toplanmasında patrikhanelerin aracılığı kabul edildi. Ticaret meclisleri kuruldu. Fransız ceza kanunu çevrilerek uygulamaya konuldu. Meclis-i Maarif-i Umumiye toplandı (1845). İlk idâdiler açıldı. 1847'de Mekâtibi Umumiye nezareti kuruldu. 1848'de ilk muallim mektebi, aynı yıl Harbiye'de kurmay sınıfı, 1850'de Darülmaarif adı verilen lise, 1851'de ilk bilim akademisi sayılan Encümen-i Daniş açıldı. 1846'da Darülfünun binasının temeli atıldı.^[7] Askerlik yasası çıkarılarak (6 Eylül 1843) kura yöntemi benimsendi, askerlik süresi 4-5 yıl olarak sınırlandı.

Abdülmecid, Tanzimat'ın uygulamasında karşılaşılan güçlükleri yerinde görmek amacıyla yurt gezilerine çıktı. 1844'te İzmit, Mudanya, Bursa, Gelibolu, Çanakkale, Limni, Midilli, Sakız'ı ziyaret etti; 1846'da Silistre'ye kadar uzanan bir Rumeli gezisi yaptı. Her yıl Meclisi Vâlâyı Ahkâmı Adliye'yi bir nutukla açması, onun milletvekili düzenine yakın olduğu görüşünü destekler.

Tanzimat sonrası gelişmeler ve Kırım Savaşı

Devletin bütün kurumlarında başlatılan yenileşme çabaları, karşılaşılan tepkiler dolayısıyla istenilen sonucu vermedi. Abdülmecid zaman zaman tutucuları görevlendirmek zorunda kaldı. Olanaksızlıklar nedeniyle yeniden iltizam yöntemine dönüldü. 1840'ta kâime-i mutebere adıyla ilk kâğıt para çıkarıldı. Devlet ıslahat işleriyle uğraştığı sırada Birleşik Krallık ve Fransa'nın çıkar çatışmaları ve kışkırtmalarıyla Suriye ve Lübnan'da Dürziler ile Maruniler arasında olaylar çıktı (1845).

1848 ihtilâlleri sırasında Avusturya'ya karşı bağımsızlık savaşı veren Macar yurtseverleri Türkiye'ye sığındı. Bab-ı Âli'nin, Avusturya ve Rusya'nın baskı ve tehditlerine karşın sığınanları geri vermemesi Avrupa'da Osmanlı Devleti'nin saygınlığını yükseltti. Eflak ve Boğdan'a da yansıyan ayaklanma, İngilizlerle yapılan Baltalimanı Antlaşmasıyla (1 Mayıs 1849) geçici olarak sonuca bağlandı.

Bir süre sonra ortaya çıkan kutsal yerler sorunu, Osmanlı Devleti ile Rusya'yı savaşa sürükledi. Kudüs'teki katolikleri korumak için başvuran Fransa'ya karşı, Rusya da ortodoksların haklarını korumak için harekete geçti. Bab-ı Âli'ye verdiği bir nota ile ortodokslara geniş haklar tanınmasını, bunların koruyuculuk hakkının da kendisine verilmesini istedi. Osmanlı hükûmeti bunu kabul etmeyince de Eflâk ve Boğdan'ı işgal etti. Bunun üzerine Abdülmecid, Rusya'ya savaş açtı (4 Ekim 1853). Osmanlı Devleti, müttefikleri Birleşik Krallık, Fransa, Piyemonte ile birlikte Kırım Savaşı'nı kazandı.^[8]

Yalnız, Paris'te imzalanacak barış antlaşmasından önce padişah, Tanzimat Fermanı'nı tamamlayan Islahat Fermanı'nı ilân etmek zorunda bırakıldı (18 Şubat 1856). Azınlıklara, savaştan önce Rusların istediğinden daha fazla haklar veren bu belge, Paris Antlaşması'nı (30 Mart 1856)'da imzalayan Birleşik Krallık, Fransa, Rusya, Avusturya ve Piyemonte tarafından senet kabul edildi. Böylece, bir iç sorun olan ıslahat konusunda yabancılara müdahale hakkı tanınmış oldu. Buna karşılık Osmanlı Devleti imzacı devletlerin güvencesi altında bütünlüğünü koruyor ve Avrupa devletleriyle eşit haklara sahip sayılıyordu.^[9]

iyasi buhranları bu şekilde atlatan Abdülmecid, yeniden ıslahat işlerine döndü. 1856'da askerlik teşkilâtı yedi ordu esası üzerine kuruldu ve Hristiyanlar da askere alınmaya başlandı. Maarif-i Umumiye nezareti kuruldu (28 Nisan 1857). Avrupa'ya öğrenci gönderildi (1857). Mülkiye Mahreç Mektebi (1859), Telgraf Mektebi (1860) gibi bazı meslek okulları açıldı. Yeni toprak kanunu (Arazi kanunnamesi) yayınlandı (1857). Devletin gelir ve giderleri bir bütçeye bağlandı. Tersane yeniden düzenlendi.

Abdülmecid, çeşitli toplulukları eşitlik ilkesi içinde ve Osmanlılık düşüncesi çevresinde birleştirmeye çalıştı. Fakat, özellikle Gayrimüslimlerde uyanan ve batılı devletlerce desteklenen ulusçuluk duyguları böyle bir birliğin kurulmasını olanaksızlaştırıyordu. 1856 Islahat Fermanı'yla Gayrimüslimlere verilen geniş ayrıcalıklar, Müslümanların tepkisine yol açtığı gibi, Gayrimüslimler de askere alınma kararına karşı çıktılar.^[10] Osmanlı toplumu yeniden huzursuz bir ortama sürüklendi. Cidde'de (1857), Karadağ'da (1858) olaylar çıktı. Avrupa devletleri olayların bir Avrupa kurulunca denetlenmesini istediler.

Genç Abdülmecid, David Wilkie, 1840

Avrupa devletlerinin devletin içişlerine karışmasından hoşlanmayanlar, padişahı ve hükûmet erkânını öldürüp Abdülaziz'i tahta çıkarmak için örgütlendiler. Kuleli Vakası olarak bilinen bu örgütlenme, bir ihbar üzerine dağıtıldı (14 Eylül 1859), önderleri cezalandırıldı.^[11]

Bu sırada mâli durum da çıkmaza girmişti. Savaş giderlerini karşılamak üzere ağır koşullarla alınan dış borçların hazineye büyük yükü yanında padişahın ve sarayın sorumsuz harcamaları da durumu gittikçe ağırlaştırıyordu. Devlet, Kırım Savaşı sırasında ilk kez dışarıdan borç almak zorunda kalmıştı (24 Ağustos 1854). Bunu ikinci (1855), üçüncü (1858), dördüncü (1860), borçlanmaları izledi.^[12] Beyoğlu sarraflarından alınan borçlar da 80 milyon altın lirayı aştı. Bunlar için rehin verilen mücevherlerle borç senetlerinin bir bölümü yabancı tüccar ve bankerlerin eline geçti. Durumu sert biçimde eleştiren sadrazam Mehmet Emin Âli Paşa azledildi (18 Ekim 1859). Birleşik Krallık, Fransa, Avusturya, Prusya ve Rusya Bab-ı Âli'ye bir nota vererek, Islahat Fermanı'nda söz konusu edilen ıslahatların gerçekleştirilmesini istediler (Ekim 1859). Bunların sağlanması için ayrı ayrı müdahalede bulunacaklarını da belirttiler.

Nitekim Rusya ilk adımı atarak, Bosna-Hersek ve Bulgaristan'daki Hristiyanların durumunu uluslararası bir kurulun incelemesini istedi. Bu sorun çözülmeden, Lübnan olayları yeniden alevlendi (1860). Ardından Şam olayı patlak verdi. Hollanda ve Amerikan konsolosları bu karışıklıklar sırasında öldürüldü (1860). Hariciye nazırı Fuat Paşa, olağanüstü yetkili olarak Lübnan'a yollandı. Fransa, Beyrut'a asker çıkardı. 9 Haziran 1868'de Lübnan ayrıcalıklı sancak durumuna getirildi.^[13]

Mimari çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Abdülmecid, dışarıdan aldığı borçların bir kısmıyla saray ve köşkler yaptırdı. Dolmabahçe Sarayı (1853), Beykoz Kasrı (1855), Küçüksu Kasrı (1857), Edirne Meriç Köprüsü (1847), Mecidiye Camii (1849), Teşvikiye Camii (1854) Hırka-i Şerif Camii (1851), döneminin başlıca yapıtlarıdır. Bezmiâlem Valide Sultan Gureba Hastanesi'ni yaptırdı (1845-1846). Yeni Galata Köprüsü de aynı tarihte hizmete girdi.^[14] Yine İstanbul'daki Mecidiyeköy semti adını ondan almıştır.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bezmialem Sultan: Annesi
• Esma Sultan: Halası
• II. Mahmud: Babası

Sultan Abdülmecid'in türbesi Fatih'te Yavuz Selim Camii'ndedir.

Eşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadınefendileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Servetsezâ Kadınefendi: Başkadınefendi
2. Şevkefza Valide Sultan: Sultan V. Murad'ın annesi ve İkinci Kadınefendi
3. Tirimüjgan Kadınefendi: Üçüncü Kadınefendi ve II. Abdülhamid'in annesi
4. Verdicenan Kadınefendi: Üçüncü Kadınefendi
5. Düzdidil Kadınefendi: Üçüncü Kadınefendi
6. Gülcemal Kadınefendi: Dördüncü Kadınefendi
7. Rahime Perestu Valide Sultan: Dördüncü Kadınefendi ve II. Abdülhamid'in manevi annesi
8. Mahitab Kadınefendi: Beşinci Kadınefendi
9. Bezmiara Kadınefendi: Altıncı Kadınefendi

İkballeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Nalândil Hanım: Üçüncü İkbal
2. Ceylânyar Hanım: İkinci İkbal
3. Serfiraz Hanım: İkinci İkbal
4. Gülüstü Hanım: Dördüncü İkbal
5. Nergizev Hanım: Dördüncü İkbal
6. Navekmisal Hanım: Dördüncü ikbal
7. Nesrin Hanım: İkinci İkbal
8. Şayeste Hanım: Dördüncü İkbal
9. Nükhetsezâ Hanım: Baş İkbal

Gözdeler[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Yıldız Hanımefendi: 2. Gözde
2. Saf-derun Hanımefendi: 4. Gözde
3. Hüsn-i Cenan Hanımefendi: 3. Gözde

Erkek çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Zülüflü İsmail Paşa
2. V. Murad
3. II. Abdülhamid
4. V. Mehmed Reşat
5. Ahmed Kemaleddin Efendi
6. Mehmed Burhaneddin Efendi
7. Ahmed Nureddin Efendi
8. Süleyman Selim Efendi
9. VI. Mehmed Vahdettin

Kız çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Fatma Sultan
2. Refia Sultan
3. Cemile Sultan
4. Münire Sultan
5. Behice Sultan
6. Seniha Sultan
7. Mediha Sultan
8. Naile Sultan
9. Bedia Sultan
10. Samiye Sultan
11. Şehime Sultan
12. Sabiha Sultan
13. Aliye Sultan
14. Fehime Sultan
15. Mühibe Sultan
16. Mukbile Sultan
17. Naime Sultan
18. Neyyire Sultan
19. Behiye Sultan
20. Zekiye Sultan
21. Nazime Sultan
22. 
    
    

Soyağacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Süleyman Şâh / Gündüz Âlp[9] (?–1227)

Hayme Hatun

Ertuğrul Gazi[10] أرطغرل غازی (1227–1281)

Halime Hatun

1. (Gazi-Bey) I. Osman[11] عثمان غازى 1281-1326

Malhun Hatun

2. (Gazi-Bey) Orhan Gazi اورخان غازی 1326-1359

Nilüfer Hatun

3. (Hüdâvendigâr) I. Murad Han مراد اول خداوندگار 1359-1389

Gül-Çiçek Hatun

4. (Yıldırım-Gazi) I. Bayezid ییلدیرم بايزيد الأول 1389-1403

Devlet Hatun

5. (Çelebi-Kirişçi) I. Mehmed چلبی محمد 1421-1423

Emine Valide Hatun

6. (Koca Sultân) II. Murad مراد ثانى 1421-1451

Hadice Âlime Hümâ Valide Hatun

7. (Fatih Sultân) II. Mehmed محمد الثانى الفاتح 1432-1481

Emîne Gül-Bahar Valide Hatun (Öz Anne)[12][13] & Sitt-î Mükrîme Hatun (Üvey Anne)[14]

8. (Sultân Bayezid-î Velî Han) II. Bayezid بايزيد ثانى 1481-1512

Gül-Bahar Hatun (Üvey Anne)[15] & Ayşe Hatun (Öz Anne)[16][17]

9. (Yavuz Sultân Selim Han) I. Selim Gazi سليم الأول 1512-1520 İlk Osmanlı Halifesi (1517-1520)

Hafîze (Hafsa) Vâlide Sultân

10. (Kanûnî Sultân Süleyman Han) Muhteşem Süleyman القانونى‎ سليمان 1520-1566

Hürrem Haseki Sultân خرم سلطان

11. (Sarı Selim) II. Selim Han سليم ثانى 1566-1574

Afîfe Nûr-Banû Vâlide Sultân

12. (Sefih Sultân) III. Murad مراد ثالث 1574-1595

Sâfiye Vâlide Sultân

Handan Vâlide Sultân (Öz Anne)

13. (Adlî) III. Mehmed محمد ثالث 1595-1603

Hâlime / Fûl-Dâne Vâlide Sultân (I.Mustafa’nın Öz / Mânevî Annesi)[18]

Mâhirûze Hadice Vâlide Sultân ‎ماہ فروز خاتون[19][20]

14. (Bakhtî) I. Ahmed احمد اول 1603-1617

Mâh-Peyker Kösem Vâlide Sultân[20] كوسم سلطان

15. (Deli) I. Mustafa مصطفى اول 1617-1618 1622-1623

16. (Genç - Şehid) II. Osman عثمان ثانى 1618-1622

17. (Bağdad Fatihi, Sahib-î-Kıran) IV. Murad مراد رابع 1623-1640

Turhan Hatice Vâlide Sultân تورخان سلطان‎

18. (Girit Fâtihi, Şehid Han) İbrahim Gazi ابراهيم اول 1640-1648

Sâliha Dil-Âşûb Vâlide Sultân صالحہ دل اشوب سلطان‎[21][22]

Hatice Mû’azzez İkinci Haseki Sultân معزز سلطان‎

Meh-Pâre Ummetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Vâlide Sultân[23] رابعه کلنوش سلطان‎

19. (Avcı-Gazi) IV. Mehmed Han محمد رابع 1648-1687 Vak’a-i Vakvakiye: 26 Şubat 1656

20. (Gazi-Han) II. Süleyman سليمان ثانى 1687-1691

21. (Gazi-Han) II. Ahmed احمد ثانى 1691-1695

Sâliha Sebkat-î Vâlide Sultân صالحہ سلطان‎[24][25][26]

22. (Gazi-Han) II. Mustafa مصطفى ثانى 1695-1703 Edirne Vak’ası: 15 Temmuz 1703 - 22 Ağustos 1703

Şâh-Süvar Vâlide Sultân شھسوار سلطان‎

Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi امینه مھرشاہ قادین

23. (Lâle Devri Padişâhı, Gazi) III. Ahmed Han احمد ثالث 1703-1730 Patrona Halil İsyanı: 28 Eylül 1730

Râbi’a Şerm-î Kadın Efendi رابعہ شرمی قادین

24. (Kambur-Gazi) I. Mahmud محمود اول 1730-1754

25. (Sofu Sultân) III. Osman عثمان ثالث 1754-1757

Mihr-î-Şâh Vâlide Sultân مھرشاہ سلطان‎

26. (Yenilikçi Sultân) III. Mustafa مصطفى<ثالث 1757-1774

Ayşe Sine-Pervar (Seniyeperver) Vâlide Sultân عایشه سینه پرور سلطان (Öz Anne)[27] ‎ & Baş İkbâl Nüzhet-Zâde Nükhet-Sedâ Hânım Efendi (Üvey Anne)

27. (Islâhatçı Sultân) Gazi-Han I. Abdülhamid عبد الحميد اول 1774-1789

Nakş-î-Dil [28][29][30][31] Vâlide Sultân نقش دل سلطان‎

28. (Bestekâr Sultân, Nizâmî, Şehid) III. Selim سليم ثالث 1789-1807 Kabakçı Mustafa İsyanı: 25 Mayıs 1807

29. (Bî-gâne Sultân) IV. Mustafa مصطفى رابع 1807-1808

Bezm-î Âlem Vâlide Sultân

30. (İnkılâpçı Sultân) II. Mahmud محمود ثانى 1808-1839 Vak’a-i Hayriye: 16 Haziran 1826

Pertav-Nihâl (Pertevniyâl) Vâlide Sultân

Şevk-Efzâ Vâlide Sultân

Tîr-î-Müjgan Üçüncü Kadın Efendi (Öz Anne) & Rahîme Pîristû Vâlide Sultân (Mânevî Anne)

31. (Tanzimâtçı Sultân) Abdülmecid عبد المجيد اول 1839-1861

Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi

Gül-İstü (Gülistan Münire) Dördüncü Kadın Efendi

32. (Bedbaht - Şehid) Abdülaziz Han عبد العزيز 1861-1876

Hayrân-î-Dil Kadın Efendi

33. (Deli) V. Murad مراد خامس 1876

34. (Ulû Sultân) Gazi II. Abdülhamid عبد الحميد ثانی 31 Ağustos 1876 - 27 Nisan 1909 I. Meşrûtiyyet: 23 Kasım 1876 - 13 Şubat 1878 II. Meşrûtiyyet: 3 Temmuz 1908 31 Mart Vak’ası: 13 Nisan 1909

35. (Sultân Reşâd) V. Mehmed محمد خامس 1909-1918 Çanakkale Savaşı: 18 Mart 1915

36. (Vahîd-üd-Dîn) VI. Mehmed محمد سادس 4 Temmuz 1918 - 18 Kasım 1922 Mondros Mütarekesi: 30 Ekim 1918 İstanbul'un işgali: 13 Kasım 1918 Sevr Antlaşması: 10 Ağustos 1920 Saltanat’ın Lağvı: 1 Kasım 1922

(Son Halife) Abdülmecid Efendi عبد المجيد الثانى 18 Kasım 1922 - Hilâfet’in Lağvı: 3 Mart 1924

Halife_Abdülmecid_Efendi_ve_kızı_Dürrüşehvar_Sultan